FILOSOFIE

Leiderschap begint bij bewustzijn

Effectief leiderschap draait niet om ‘weten’, maar om bewustzijn. Om moed tonen,  stappen zetten,  écht luisteren en de bereidheid om te onderzoeken wat er onder de oppervlakte speelt – in jezelf, in relaties en in de bredere context waarin je opereert. Vanuit die overtuiging combineer ik in mijn werk drie samenhangende perspectieven op leiderschap: een holistisch, relationeel en contextueel perspectief.

Leiderschap als geheel – het holistisch perspectief

Leiderschap raakt de volle breedte van wie je bent. Het gaat niet alleen over het formuleren van een visie, het behalen van doelen of het realiseren van resultaten, maar ook over hoe je je verhoudt tot jezelf, tot anderen en tot het grotere geheel waar je deel van uitmaakt. Een holistisch perspectief op leiderschap betekent dan ook dat mentale, emotionele én fysieke dimensies met elkaar verbonden zijn. Wanneer één van die elementen uit balans raakt, heeft dat direct invloed op je functioneren als leider. Terwijl veel leiderschapsprogramma’s vooral focussen op cognitieve en emotionele ontwikkeling, blijft het fysieke aspect vaak onderbelicht. Juist lichamelijk bewustzijn vormt echter een essentiële basis voor veerkracht, aanwezigheid en effectief leiderschap.

Leiderschap in verbinding – het relationele perspectief

Leiderschap is bovendien nooit een individuele aangelegenheid, maar ontstaat altijd in relatie tot anderen. Vanuit een relationeel perspectief betekent leiderschap  een proces van afstemmen, onderzoeken en samen betekenis geven. Daarbij spelen niet alleen zichtbare elementen mee, zoals rollen, taken en verantwoordelijkheden, maar ook onzichtbare lagen zoals onderliggende aannames, loyaliteiten, geschiedenis en collectieve patronen. Een relationele leider kijkt niet alleen naar wat er moet gebeuren, maar ook naar hoe de relaties zich ontwikkelen. Hoe gaan mensen met elkaar om? Hoe ontstaat psychologische veiligheid? Hoe wordt ruimte gegeven én genomen? Zelfinzicht, voorbeeldgedrag en het vermogen om de collectieve intelligentie van het team aan te spreken zijn hierin cruciaal. Niet het ‘ik’ (ego), maar het ‘wij’ (eco) staat centraal. In de praktijk ligt de nadruk echter nog vaak op het individuele perspectief, terwijl juist het relationele aspect essentieel is voor effectief leiderschap. 

Leiderschap in context – het contextuele perspectief

Tot slot krijgt leiderschap pas echt betekenis binnen de specifieke context waarin het moet worden getoond. Denk aan de cultuur van een organisatie, de geschiedenis van een team, de verwachtingen van stakeholders of de bredere maatschappelijke uitdagingen. Wat werkt in een overzichtelijke of stabiele omgeving, kan juist contraproductief zijn in een complexe of chaotische situatie. Verschillende contexten vragen om verschillend leiderschap. Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat er in veel organisaties een kloof bestaat tussen de leiderschapsstijl die wordt toegepast en wat de context daadwerkelijk vraagt. Daarom begint effectief leiderschap met het begrijpen van de context waarin je acteert en daar je handelen op af te stemmen.